TỪ MỘT NGÔI LĂNG MỘ CỔ TÌM VỀ TRUYỀN THỐNG MỘT DÒNG HỌ
Tác giả: Yến Thọ - Lê Chí Tài
Từ ngã ba Mỹ Chánh, dọc theo dòng sông Ô Lâu/Ô Giang ngược lên phía thượng nguồn chừng 5km đến địa phận xóm Trầm Sơn, xã Hải Sơn, huyện Hải Lăng có một ngôi lăng mộ cổ uy nghi, bề thế với một phong cách kiến trúc rất độc đáo và không kém phần quy mô so với nhiều lăng mộ vua chúa ngày xưa trên toàn khu vực Trị Thiên. Ðó là lăng mộ của một vị Ðội trưởng thuộc dòng họ Nguyễn Ðức có tên húy là Uyên, vốn là người ở xã An Thơ, tổng An Thơ, huyện Hải Lăng (nay là làng An Thơ, xã Hải Hoà, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị), được xây dựng từ thời chúa Nguyễn.
Bao nhiêu năm qua rồi, mặc cho thời thế đổi thay, nhân tình dâu bể nhưng những bức tường thành, trụ cổng, bia đá, bệ thờ, nấm mộ... vẫn còn khá vẹn nguyên, trơ gan cùng tuế nguyệt, ẩn chứa trong lòng nó những điều còn chưa biét hết về thân thế chủ nhân và về truyền thống khoa bảng, nghiệp quan của một dòng họ danh giá trên đất Quảng Trị: dòng họ Nguyễn Ðức.
Từ những phát hiện về ngôi lăng mộ cổ...
Ngôi lăng mộ cổ nằm nổi hẳn bên sườn một quả đồi ở về phía hữu ngạn sông Ô Giang, cách khu dân cư xóm Trầm Sơn chừng 800m về hướng nam.