Viên Đá miếu Bà Giàng

      Bài Sự tích Bưng đá ở làng Hưng nhơn do tác giả Hoàng Thị Ái Hoa, Phân Viện Văn hoá Nghệ thuật Việt Nam tại Huế sưu tầm, nghiên cứu và công bố. Theo tôi nên đổi đầu đề là Truyền thuyết Bưng đá, bởi câu chuyện trên chủ yếu là nghe truyền miệng. Khoảng 14-15 tuổi tôi đã nghe kể Bà Giàng bưng Đả, người kể cười và người nghe ai cũng rúc rích. Còn chuyện thành đinh thì tôi không được nghe. Chính trong bài viết của tác giả Ái Hoa cũng không thấy dẫn chứng tổ chức luyện đinh. Mấy câu hỏi cứ đặt ra chưa tìm được lời giải thoả đáng!

 

Bô lão làng Hưng Nhơn trong buổi kỵ ở Miếu Bà 

Viên Đá bà Giàng bưng Hiện đặt ở Đình làng      

     

  

  Năm 2001, lần đầu tiên tôi theo đoàn bô lão và dân làng ra Càng làm lễ giỗ Bà, đươc thấy rỏ cả hai viên. Một là đá tự nhiên, một là “cái trống con” làm bằng chất liệu “đá” bột.

   Theo tôi hai viên này không phải nguyên ở đây. Giửa vũng lầy mênh mông (tôi hình dung nơi đó như một đảo nhỏ Giữa Thái bình dương của Hải lăng) tại sao lại có đá mà chỉ có hai viên, một viên là đá tự nhiên, một viên là “một kiệt tác nhân tạo”. Nếu cho rằng những di tích Chàm để lại thì phải khẳng định “thành phố Chàm” bị chìm sâu (cần khai quật), sót một viên không chìm theo. Viên đá nhân tạo và viên đá tự nhiên ai có mặt trước, Rằng viên đá nhân tạo do Bà tạo ra nhằm rèn luyện và xác nhận thành đinh thì lại càng không hợp lý, bởỉ dân đinh thì ở trong làng mà tạo viên đá lại ở nơi xa, phương tiện đi lại? Bà ấy nhờ vào kỷ thuật và chất liệu thế nào để làm ra viên đá ấy.

     Chuyện bà bưng đá là chuyện nói thêm bớt cho vui, lấy chuyện đàn bà tụt váy để…cười, như không tụt váy thì đất ta còn thêm nhiều nữa. Cái cười bao hàm cả cười chế giễu ‘quan phụ mẫu’. Đó là chuyện của làng ta, còn chuyện của Mỹ chánh! (An Thơ) thì khác, họ bị thiệt thòi là do quan…do vân vân. Giá sử nếu quan chia ranh giới và đồng ý cho làng ta bưng từ mốc tranh chấp đi xuống Mỹ Chánh, thì dại gì làng ta không lấy lực điền để bưng mà để cho một bà làm? Ta bằng lòng với truyền miệng cho ta viên đá lạ, cho ta một bà dũng cảm dám làm một việc “động trời” mà thời đó người đàn bà bị coi thường. Ai dám đọ sức với người phụ nữ hậu duệ Bà ở làng Hưng Nhơn!

Ra về trong ngày lé kỵ Miếu bà Giằng 

     Câu chuyên Bưng đá nói trên, khẳng định là các ngài khai canh thuộc các làng Văn quỹ, Hưng Nhơn, An Thơ vào cùng thời, chứ làng ta không thành lập sau.

    Bây giờ chẳng có chuyện tranh chấp. Uống nước nhớ nguồn, ta tiếp tục thờ Bà  ở biên giới phía bắc địa đầu lãnh thổ nơi cô quạnh, heo hút, trăm ngàn khổ cực lưu truyền lại ngày nay với tấm lòng biết ơn như ông cha chúng ta đã thờ từ xưa.

    Để giữ nguyên di tích, cá nhân tôi xin đề nghị các vị chức sắc nên đưa viên trống đá ra Miếu Bà như cũ, nếu miếu được tôn tạo có cửa cài then khoá cẩn thận. Ban đầu tôi nghĩ: có thể mất thì trách nhiệm chinh, tội lỗi các vị chức sắc phải chịu. Mặc khác tôi cũng tin rằng linh vật thiêng liêng đó không ai dám đánh cắp nhưng chắc gì, cảnh giác cũng là điều không thể coi thường. Kính xin các Cụ minh xét.   

                                                    Tháng 12 năm 2011

                                                    Nguyễn Thanh Xuân